بررسی تنوع ژنتیک برخی از توده‎های بومی شنبلیله (trigonella foenum-graceum) ایران با استفاده از نشانگر مولکولی (sraps)

شنبلیله با نام علمی trigonella foenum-graceum گیاهی یکساله، دولپه متعلق به تیره legouminosae که سابقه کاشت طولانی درایران دارد. تحقیقات اخیر شنبلیله را به‎عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند با پتانسیلی برای استفاده های چندمنظوره، همچنین به عنوان یک منبع برای آماده سازی مواد اولیه صنعت داروسازی به خصوص هورمون استروئیدی شناخته است. srap یک تکنیک نشانگر مولکولی جدید مبتنی بر دو ترکیب آغازگری می‎باشد که جهت تکثیر مناطق چهارچوب قرائت باز طراحی شده است. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیک توده‎های بومی شنبلیله ایران 8 توده از نقاط مختلف کشور جمع‎آوری شد. 6 ترکیب آغازگر srap، 72 باند تکثیر شده ی قابل امتیازدهی در محدوده ی 1400-8/70 جفت باز تولید نمودند که در این میان 15 باند (89/19 درصد) یک شکل بودند و 56 باند (11/80 درصد) چندشکل بودند. میانگین تعداد باندهای تکثیر شده و باندهای چندشکل به ازای هر ترکیب آغازگر به ترتیب 12 و 5/9 بود. بیشترین و کمترین تعداد باند های چندشکل تشکیل شده به ترتیب 15 (me4- em4) و 5 (me1- em4) بود. میانگین محتوای اطلاعات چند شکل (pic) 36/0 بود. از بین 8 توده شنبلیله، توده کرمان با درصد مکان ژنی چندشکل 93/83 و شاخص تنوع ژنی 320/0 و شاخص اطلاعات شانون 467/0 تنوع بیشتری را نشان داد. بنابراین ژنوتیپ‎های مختلف این توده به علت داشتن تنوع بالا می‎توانند در برنامه‎های آینده مواد اصلاحی خوبی به شمار آیند. یک ماتریس عدم تشابه با استفاده از داده های srap مبتنی بر ضریب دایس ایجاد شد. تشابهات ژنتیک میان همه ی توده ها از816/0 تا 964/0 متغیر بود. بیشترین تشابه بین توده های محلات و ورامین و کمترین تشابه بین توده های همدان و یزد بود. سپس ماتریس عدم تشابه برای ایجاد یک دندروگرام با استفاده از آنالیز خوشه ایneighbor- joining استفاده شد تا روابط ژنتیک میان توده های مورد مطالعه را نشان دهد. ضریب کوفنتیک بین تشابهات درخت و ماتریس عدم تشابه 0001/0>p-value، 935/0=r بود. در دندروگرام رسم شده بر اساس ضریب دایس، توده های شنبلیله به 4 گروه اصلی خوشه بندی شدند. در نهایت نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تنوع ژنتیک زیادی میان توده های جمع آوری شده از چند منطقه ی ایران وجود دارد و این مطالعه سودمندی نشانگر srap را در تعیین تنوع ژنتیک بین توده های شنبلیله نشان داد.